BÀI MỞ ĐẦU
1. Vài nét chung về Nghệ thuật gấp giấy
Nghệ thuật gấp giấy khởi nguồn từ Trung Hoa, dân tộc phát minh ra giấy, sau đó được phổ biến rộng khắp ở Nhật Bản, được hoàn thiện và đã trở thành nghệ thuật dân gian đặc trưng của người Nhật. Vì vậy, từ “Gấp giấy" tiếng Nhật là ORIGAMI thường được hiểu là Nghệ thuật gấp giấy.
Thế kỷ XXI là thế kỷ của tri thức và văn hóa. Nghệ thuật gấp giấy đã trở thành một trong những loại hình nghệ thuật dân gian, hoạt động văn hóa đại chúng, được nhiều người biết đến và yêu thích. Nhiều nước châu Âu, Mỹ thành lập các Câu lạc bộ gấp giấy thu hút nhiều người tham gia. Nhiều cuộc thi về Mẫu gấp giấy được tổ chức trên phạm vi toàn thế giới. Sách dạy về Nghệ thuật gấp giấy là loại sách bán chạy.
Đời sống của con người luôn gắn liền với 3 loại hoạt động: i) Hoạt động của con người với con người; ii) Hoạt động của con người với môi trường tự nhiên và iii) Hoạt động của con người với vũ trụ, đức tin. Nghệ thuật gấp giấy dường như chứa đựng cả 3 loại hoạt động đó. Chỉ bằng một phương tiện đơn giản, dễ tìm - một tờ giấy mà Nghệ thuật gấp giấy có thể hướng ta tới: i) Sự khéo léo và lòng kiên nhẫn qua cách gấp giấy; ii) Sự hòa nhập với thiên nhiên và môi trường sống quanh ta qua các mẫu giấp giấy; iii) Phục dựng lại niềm tin và trí tưởng tượng về một thế giới nhiều chiều, qua việc biến tờ giấy – không gian 2 chiều thành mẫu vật không gian nhiều chiều hơn - 3 chiều…(ngược với quá trình đơn giản hóa không gian, biến không gian nhiều chiều thành không gian ít chiều- 2 chiều như màn hình máy tính, bản vẽ). Xét về phương diện này, Nghệ thuật gấp giấy rất có ích cho trẻ em.
Nghệ thuật gấp giấy luôn mang lại niềm vui cho mọi người. Vào ngày lễ, người dân một số nước Châu Á, trong đó có Việt Nam thường mua chim, cá về cúng bái, sau đó lại thả về tự nhiên với hy vọng gặp nhiều may mắn trong cuộc sống. Đó là tập tục " Phóng sinh". Tại đây, có nhiều người tin rằng một món quà tặng người thân từ các mẫu gấp giấy (đặc biệt là mẫu gấp về các con vật) cũng mang lại nhiều điều may mắn, tốt đẹp như tục " Phóng sinh " vậy.
Nghệ thuật gấp giấy là nghệ thuật dành cho số đông mọi người, cho mọi lứa tuổi, là loại hình nghệ thuật mà mỗi người có thể tự thưởng thức ngay chính trong quá trình tạo các Mẫu gấp giấy. Trong Nghệ thuật gấp giấy, vai trò của người tạo ra Mẫu gấp giấy đầu tiên - tác giả, dường như ít quan trọng nếu so với nhiều loại hình nghệ thuật khác. Bởi vì, từ Mẫu gấp giấy đầu tiên, sẽ có rất nhiêu Mẫu gấp giấy khác nhau được tạo nên bởi từng người gấp. Người nào yêu Nghệ thuật gấp giấy cũng đều thuộc lòng một số Mẫu gấp giấy và thường không quan tâm lắm đến ai là người đầu tiên đã tạo nên Mẫu gấp giấy đó.
Nghệ thuật gấp giấy khác với Nghệ thuật cắt, trổ và dán giấy. Từ một tờ giấy hình vuông, chỉ bằng các động tác gấp mà tạo thành các Mẫu gấp giấy. Cái vừa đơn giản vừa khó của quy định đó, cái đơn giản cho người mới học và cái khó cho những người đã say mê, lại chính là cái hay, cái độc đáo của Nghệ thuật gấp giấy. Nhờ đó Nghệ thuật gấp giấy mới trở nên hấp dẫn, có sức sống trường tồn cùng với vô vàn loại hình nghệ thuật dân gian khác.
Dự đoán trên thế giới hiện có khoảng mười ngàn Mẫu gấp giấy. Trong đó các Mẫu gấp giấy truyền thống có số lượng rất ít, chủ yếu là các Mẫu gấp giấy sáng tạo mới.
Trong các Mẫu gấp giấy sáng tạo mới, số lượng Mẫu gấp giấy đẹp, được nhiều người ưa thích không nghiều, có lẽ chỉ chiếm khoảng một phần mười trong số đó.
Một Mẫu gấp giấy đẹp là một mẫu gấp, ngoài việc thể hiện được các đặc trưng cơ bản của đối tượng miêu tả; phải đơn giản trong cách gấp do cách gấp có quy luật, rõ ràng; càng ít các bước gấp càng tốt và diện tích giấy được sử dụng hợp lý. Qua đó giúp cho người gấp giấy dễ ghi nhận để có thể thực hiện tại bất cứ đâu mà không phụ thuộc vào tài liệu hướng dẫn.
Thế giới của Nghệ thuật gấp giấy được hình thành từ 3 phần: i) Tờ giấy hình vuông; ii) Hình cơ bản và iii) Mẫu gấp giấy. Từ một Tờ giấy hình vuông tạo ra một số lượng nhất định các Hình cơ bản. Từ Hình cơ bản tạo ra vô vàn Mẫu gấp giấy. Ví dụ, muốn gấp một con vật có nhiều chân thì phải sử dụng Hình cơ bản có nhiều nhánh gấp.
Khi dự định gấp một con vật nào đó, nghệ nhân tạo Mẫu gấp giấy bắt đầu bằng việc nghiên cứu các Hình cơ bản đã biết, xem hình nào có thể cho phép tạo ra con vật đó. Phải trải qua nhiều lần thử nghiệm mới có thể tìm được Hình cơ bản phù hợp và đạt được Mẫu gấp giấy như mong muốn. Nếu không có Hình cơ bản phù hợp thì nhất thiết phải nghĩ đến việc tìm Hình cơ bản mới. Vì vậy, việc thiết lập hệ thống Hình cơ bản có ý nghĩa hết sức quan trọng. Nếu ai muốn sáng tạo ra các mẫu của riêng mình nhất thiết phải thuộc nhiều Hình cơ bản.
Xem toàn bộ bài viết tại đây: http://bmktcn.com/index.php?option=com_content&task=view&id=8728&Itemid=223
P. D. TUYEN